Een van de belangrijkste onderwerpen in het onderwijs van dit moment zijn de basisvaardigheden. De Staat van het Onderwijs 2021 windt er geen doekjes om. Leerlingen verlaten het basisonderwijs en voortgezet onderwijs zonder een goede beheersing van de basisvaardigheden, zoals taal, rekenen, digitale geletterdheid en burgerschap. Tot zover niets nieuws voor de onderwijsprofessional.
Standaard medicijn
Maar wat dan, wat ga je er aan doen? De mogelijkheden zijn ontelbaar. Je kunt je als leraar laten bijspijkeren door talloze cursussen waarin je een nieuwe werkwijze eigen maakt, bijvoorbeeld voor het verbeteren van de schrijfvaardigheid of het vergroten van het leesplezier. Of je kunt je storten op die nieuwe werkvormen om de rekenles nog effectiever te maken. Het zal waarschijnlijk effect hebben, zolang je de werkwijzen of werkvormen blijft toepassen.
En dat kan behoorlijk lastig zijn in een tijd waarin er in het onderwijs veel uitdagingen zijn. Laat je – om welke reden dan ook- vervolgens het geleerde voor wat het is. Dan verdwijnt ook heel snel het effect.
Het is ongeveer vergelijkbaar met wanneer je met wat vage klachten de huisarts bezoekt. Hij/Zij gaat met jou in gesprek en schrijft je vervolgens een standaard paracetamolletje en wat oefeningen voor om de symptomen te bestrijden. Je gaat naar huis, je doet je oefeningen en neemt je medicatie. En ja, je klachten verminderen, maar echt weg zijn ze niet. Je gaat terug. Dit keer een ibuprofen en andere oefeningen en het helpt gelukkig beter dan de vorige keer. Je voelt je weer de oude, vergeet vervolgens je oefeningen en besluit je medicatie te stoppen. En dan .. daar zijn ze weer: je klachten. Balen! Dan toch maar weer een nieuwe afspraak.
Blijvende verbetering
Dit keer komen jullie tot de conclusie ‘het moet anders’; grondig onderzoek moet aantonen waar de klachten vandaan komen. Eerst een diagnose en daarop wordt de behandeling afgestemd.
Iets dergelijks zien we ook terug bij het verbeteren van de basisvaardigheden. Een standaard cursus voor een individuele leraar is als symptoombestrijding: het werkt zolang je het volhoudt. En nadat de trainer het pand heeft verlaten, is er niemand of slechts een enkeling die jou hierbij kan ondersteunen.
Maar je kunt ook beginnen door de oorzaken te achterhalen in het primaire proces – de diagnose stellen – en vandaaruit een passend plan ontwikkelen dat zorgt voor blijvende verbetering.
Rol van de leraar
Als leraar speel je een cruciale rol in het verbeteren van de basisvaardigheden. Je geeft instructie, begeleiding en feedback aan je leerlingen en kan hen motiveren en stimuleren om te leren. Door te richten op het aanscherpen van de pedagogisch didactische vaardigheden van de leraar in zijn specifieke situatie en hierbij te focussen op het formatief handelen, kun je leerlingen steeds beter betrekken bij en eigenaar maken van hun eigen leerproces. Want uiteindelijk zijn zij degene die moeten leren. Dit vormt de kern van het plan.
Rol van het team
Om de impact op de verbetering te vergroten is dat alleen niet voldoende. Als team kun je kracht bijzetten. Dit doe je door een gezamenlijke visie te ontwikkelen op hoe je de basisvaardigheden verbetert. En daarbij hanteer je samen één aanpak voor het lesgeven en leren en trek je samen op bij het monitoren van de resultaten van leerlingen. Samen draag je de verantwoordelijkheid voor het leren van alle leerlingen. Samenwerken, overleggen, sparren en kennisdelen zijn hierbij de sleutelwoorden.
Rol van de schoolleider
En last but not least is er een sleutelrol voor de schoolleider. De schoolleider zorgt voor verbinding en een heldere visie op het verbeteren van de basisvaardigheden. Deze zal voldoende tijd, ruimte en middelen beschikbaar moeten stellen voor professionalisering van de leraar en om de samenwerking binnen het team te stimuleren. Daarnaast heeft hij een rol in het bewaken van de voortgang, de afspraken en de uitvoering. Bovendien is hij de drijvende kracht in het creëren van een cultuur waarbij onderlinge feedback en vertrouwen en het geloof in de collectieve kracht van het team is ingebed. Hij zorgt voor de kwaliteitsborging van de verbeteringen.
Werkend medicijn
Er is dus niet één simpel klant-klaar-medicijn dat voor elke school werkt. Elke school heeft te maken met eigen uitdagingen, behoeften en mogelijkheden.
Wel zijn er ingrediënten, waarvan de effecten bewezen zijn. En die we voor de ‘behandeling’ kunnen benutten. Dit zijn evidence-informed inzichten van onder andere John Hattie en Shirley Clarke (Feedback, Leren zichtbaar maken, Leerdoelen en succescriteria), Dylan Wiliam (Formatief evalueren in de praktijk), Robert Marzano (De Kunst en Wetenschap van het Lesgeven), Peter Dewitt (Samenwerkend Leiderschap) en Spencer Kagan (Kagan Coöperatief Leren).
Het zijn de ingrediënten waarmee een werkend medicijn met een blijvend effect kan worden samengesteld; een effectief en duurzaam totaalplan om de basisvaardigheden van jouw leerlingen te verbeteren.
Zo blijft het niet alleen bij het bestrijden van de symptomen!
Op een duurzame manier aan de slag met het verbeteren van basisvaardigheden?
We gaan graag met jou in gesprek. Neem nu contact op met Marcel Bogaarts. Marcel is strategisch adviseur bij Bazalt Groep en heeft meerdere scholen begeleid bij soortgelijke trajecten. Hij is bereikbaar op 06 – 21 82 17 91 of via de mail (mbogaarts@bazaltgroep.nl).